ماده ۱۹ آییننامه سازمان‌های مردم‌نهاد “مصوب هیات محترم وزیران” به شماره ۲۷۸۶۲ /ت ۳۱۲۸۱ مورخ ۸/۵/۱۳۸۴ مقرر می‌دارد:
سازمان‌های غیردولتی که موضوع یا هدف فعالیت آنها مشترک است، در صورت وجود شرایط زیر می‌توانند شبکه تشکیل دهند یا به عضویت شبکه‌های سازمان‌های بین‌المللی درآیند:
الف) حداقل دو سال از تاریخ ثبت آنها گذشته باشد.
ب) به محکومیت‌های بند (پ) یا (ت) ماده (۲۸) این آئین‌نامه محکوم نشده باشند.
پ) به تکالیف مندرج در ماده (۵) این آئین‌نامه عمل کرده باشند.
ت) تابعیت آنها ایرانی باشد.
ث) اعضای مؤسس حداقل ۵ سازمان غیردولتی ایرانی باشند.
تبصره ۱- انجام استعلام‌های مذکور در تبصره‌های (۲) و (۳) ماده (۲۲) این آییننامه برای تأسیس شبکه‌های سازمان‌های غیردولتی لازم نیست.
تبصره ۲- صدور پروانه فعالیت برای شبکه‌های سازمان‌های غیردولتی بر عهده هیأت نظارت کشور و تابع مقررات این آئین‌نامه می‌باشد. حقوق، تکالیف و سایر مقررات شبکه‌های مذکور همان است که برای سازمان‌های غیردولتی پیش‌بینی شده است.
دستورالعمل داخلی هیات نظارت کشور درخصوص چگونگی شکل‌گیری شبکه‌ها در سطح استانها و ملی:
مستند به ماده ۱۹ آییننامه تاسیس و فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد، هیات نظارت کشور دستورالعمل تاسیس شبکه سازمان‌های مردم‌نهاد را در دو محدوده استانی و ملی به شرح ذیل تصویب نمود:
۱- منظور از واژه “شبکه” در متن ماده ۱۹ آییننامه، همکاری سازمان‌یافته مجموعه‌ای از سازمان‌های مردم‌نهاد (به عنوان اشخاص حقوقی) است که علاوه بر دارا بودن اهداف و موضوع فعالیت مشترک، شرایط مقرر ذیل آن ماده را دارا بوده و سیاست یکسانی را برای رسیدن به اهداف کلان در سطح استانی و ملی اعمال می‌نمایند.
۲- منظور از واژه “سازمان‌های غیردولتی” مقرر در ماده ۱۹ آییننامه، مجموعه سازمان‌های مردم‌نهادی است که پروانه فعالیت خود را بر اساس همین آییننامه دریافت نموده و یا وفق ماده ۳۰ آن تطبیق شده و تحت عنوان موسسات غیرتجاری در ثبت شرکت‌ها به ثبت رسیده‌اند و به تبع آن دارای شخصیت حقوقی هستند.
۳- سازمان‌های مردم‌نهادی که قبلا پروانه فعالیت خود را از دستگاه‌هایی همچون نیروی انتظامی، سازمان حفاظت از محیط زیست، سازمان ایرانگردی وجهانگردی و … دریافت نموده‌اند (به استثنای تشکل‌های کارگری و کارفرمایی موضوع فصل ششم قانون کار، واحدهای آموزش عالی و یا موسسات پژوهشی و موارد مشابه) باید ابتدا درخواست تطبیق خود را وفق ماده ۳۰ آییننامه تحویل هیاتهای نظارت مقرر در بند “ت” ماده یک آییننامه (هیاتهای نظارت شهرستان، استان و ملی) نموده و پس ازتطبیق می‌توانند متقاضی تاسیس یا عضویت در شبکه شوند.
۴- منظور از عبارت “گذشت حداقل دو سال از تاریخ ثبت” ذیل ماده ۱۹، سپری شدن مدت دو سال از ثبت سازمان مردم‌نهاد درسازمان ثبت شرکت‌ها (اسناد) است.
تبصره: هیات نظارت کشور می‌تواند با بررسی سابقه فعالیت و تایید حداقل دو سال فعالیت موثر، سمن‌ها را از دارا بودن سابقه مذکور معاف نماید.
۵- منظور از عبارت “عدم محکومیت بند پ یا ت ماده ۲۸ ” ذیل ماده ۱۹: دلالت برعدم تعلیق پروانه فعالیت سمن متقاضی تاسیس شبکه از سوی هیاتهای نظارت شهرستان، استان یا کشور و یا تقاضای لغو پروانه فعالیت سمن مذکور از دادگاه است.
۶- منظور ازعبارت “عمل به تکالیف مندرج در ماده ۵” ذیل ماده ۱۹: دلالت بر ارسال گزارش عملکرد اجرایی و مالی سالانه سازمان مردم‌نهاد، حداکثر تا دو ماه پس ازپایان هر سال مالی به مرجع نظارتی مربوط و انتشار خلاصه‌ای از گزارش سالانه برای اطلاع عموم در محدوده جغرافیایی فعالیت دارد.
۷- منظور از واژه “تابعیت ایرانی” ذیل ماده ۱۹: عبارت از ثبت سازمان مردم‌نهاد در سازمان ثبت شرکت‌های جمهوری اسلامی ایران (اسناد)، تابع قوانین و مقررات موضوعه کشور است.
۸- منظور از واژه “پنج سازمان غیردولتی” ذیل ماده ۱۹ : عبارت از سازمان‌هایی است که پروانه فعالیت خود را بر اساس آییننامه موصوف دریافت نموده‌اند و یا بر اساس آن تطبیق شده‌اند.
۹ – مرجع صدور پروانه برای شبکه سازمان‌های مردم‌نهاد صرف نظر از محدوده جغرافیایی فعالیت (شهرستانی، استانی و ملی) هیات نظارت کشور است.
۱۰- مقرر گردید دبیرخانه هیاتهای نظارت استانی نسبت به شناسایی و تشویق سازمان‌های مردم‌نهاد فعال در استانها (اعم از شهرستان‌ها و مراکز استانها) که دارای موضوع و هدف مشترک هستند برای ایجاد شبکه‌های تخصصی اقدام نمایند.
۱۱- شبکه سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند در کلیه موضوعات مقرر در ماده ۳ آییننامه و یا موضوعاتی که مورد تایید هیات نظارت کشور است ایجاد شوند. ضمناً ساختار و اداره شبکه‌ها صرفاً به صورت عضوپذیر بوده و تاسیس سمن به صورت امنایی ممکن نمی‌باشد.
۱۲- چنانچه پنج سازمان مردم‌نهاد فعال در یک استان که دارای اهداف و موضوع فعالیت مشترک هستند (منوط بر آنکه حداقل دو سمن آن دارای مجوز استانداری باشد) خواستار تاسیس شبکه تخصصی استانی شوند می‌توانند درخواست خود را به‌انضمام مدارک ثبت سمن، تصویر پروانه فعالیت، فرم تکمیل شده مشخصات فردی متقاضیان، سه قطعه عکس، تصویر شناسنامه و کارت ملی به دبیرخانه هیات نظارت استان ارایه نمایند. آن دبیرخانه موظف است ضمن بررسی اولیه پرونده‌ها از نظر شکلی (اطمینان از ثبت سمن، عدم دارا بودن تخلف، ارسال گزارش‌های سالیانه و …) گزارشی از وضعیت سمن‌های متقاضی تهیه نموده به‌همراه نظر کارشناسی دال بر موافقت و یا مخالفت با تاسیس شبکه استانی برای دبیرخانه هیات نظارت کشور ارسال نماید.
۱۳- دبیر خانه هیات نظارت کشور موظف است در اسرع وقت گزارش واصله را در هیات نظارت کشور مطرح نماید.
۱۴- در صورت موافقت هیات نظارت کشور با صدور پروانه شبکه استانی، مراتب جهت ثبت به سازمان ثبت شرکت‌ها اعلام می‌شود.
۱۵- هیات موسس و ارکان اجرایی و نظارتی شبکه (هیات مدیره وبازرس) از بین مدیران عامل یا روسای هیات مدیره سازمان‌های مردم‌نهاد، متقاضی تاسیس یا عضویت درشبکه هستند. بدیهی است که در روند فعالیت، شبکه‌ها موظفند همواره دو ماه قبل از پایان تصدی هیات مدیره و بازرس اسامی کاندیدای سمت‌های مذکور را به مرجع صدور پروانه اعلام نمایند.
۱۶- سازمان‌های مردم‌نهادی که با موضوعات متعدد فعالیت می کنند لازم است ضمن مراجعه به دبیر خانه های هیات نظارت نسبت به تخصصی کردن موضوع فعالیت خود در یک موضوع اقدام نمایند.
۱۷-در هر استان در خصوص هر یک از موضوعات فعالیت، تنها یک شبکه استانی تاسیس می گردد وسایر سازمان‌های مردم‌نهاد در آن استان که دارای موضوع فعالیت مشابه هستند می توانند به عضویت آن در آیند.
۱۸- حداقل دو سمن ملی به همراه سه سمن استانی، یا سه شبکه استانی که دارای دو سال سابقه ثبت بوده و موضوع واهداف آنها مشترک باشند، می توانند متقاضی تاسیس شبکه ملی شوند. متقاضیان مکلفند درخواست خودشان را مستقیما برای دبیرخانه هیات نظارت کشور ارسال نمایند و دبیرخانه پس از طرح موضوع در هیات نظارت کشور برابر تصمیم هیات مذکور اقدام می نماید.
۱۹- مقرر گردید برای هر موضوع فعالیت تنها یک شبکه ملی در سطح کشور ایجاد شود.
۲۰- اهداف وارکان شبکه ونحوه فعالیت آنها بر اساس اساسنامه ای خواهد بود که توسط دبیرخانه هیات نظارت کشور تدوین می گردد.
۲۱- دبیرخانه هیات نظارت کشور ودستگاههای تخصصی حسب موضوع مکلفند سیاستها و انتظارات خود را از عملکرد شبکه تدوین نموده وضمن اعلام به مسوولین شبکه،آن را ملاک ارزیابی فعالیت شبکه قرار دهند.
۲۲- در صورت تخلف ارکان اجرایی شبکه از مفاد آیین نامه و اساسنامه حسب مورد مفاد بند الف و ب مقرر در ماده ۲۸ آیین نامه مبنی بر تذکر شفاهی وتذکر کتبی اعمال می شود.چنانچه در مدت مقرر اصلاح وضعیت صورت نگیرد افراد مسوول که به نمایندگی از سازمان‌های مردم‌نهاد در هیات مدیره وبازرسی ایفای نقش می کنند عزل و افراد جایگزین با هماهنگی هیات نظارت کشور انتخاب می شوند.
۲۳- چنانچه سمن هایی که نمایندگان انها در ترکیب ارکان اجرایی شبکه وجود دارند مرتکب تخلفات ازنوعی شوند که موجب تعلیق پروانه ویا شکایت از انها برای ابطال پروانه شود، نماینده مذکور با رای هیات نظارت کشور عزل وفرد جایگزین انتخاب می شود.
۲۴- مسوولیت نظارت بر عملکرد فعالیت شبکه های استانی، هیاتهای نظارت استانی ودستگاههای تخصصی استان است. وفق آیین نامه این امر مانع از اختیارات هیات نظارت کشور ودستگاههای تخصصی مرکز برای نظارت نمی باشد.
۲۵- تاسیس شبکه سازمان‌های بین المللی، عضویت شبکه سازمان‌های مردم‌نهاد در شبکه های بین المللی و اقدام برای ثبت شبکه در مجامع بین المللی صرفا پس از موافقت هیات نظارت کشور صورت می گیرد.
۲۶- مرجع صدور پروانه و دستگاههای تخصصی (حسب موضوع فعالیت) حد اقل هر سال یکبار ودر صورت ضرورت بیش از یکبار(به صورت فوق العاده) با مسوولین شبکه ها تشکیل جلسه داده عملکرد آنها را ارزیابی ودر صورت لزوم تصمیم شایسته اتخاذ می نمایند.
۲۷- مسوولیت حسن اجرای این دستورالعمل در استانها با دبیرخانه هیاتهای نظارت استانی و در سطح ملی با دبیرخانه هیات نظارت کشور است.در صورت تخلف شبکه های استانی، هیاتهای نظارت استان می‌توانند نسبت به تذکر شفاهی وکتبی اقدام نمایند ولیکن تعلیق پروانه وتقاضای لغو پروانه از دادگاه صرفا با رای هیات نظارت کشور ممکن است.
۲۸- موضوعات مرتبط با شبکه سازمان‌های مردم‌نهاد اعم از نحوه تاسیس، فعالیت و نظارت بر آنها بر اساس آیین نامه سازمان‌های مردم‌نهاد و این دستورالعمل خواهد بود.
۲۹-تاسیس شبکه های استانی در موضوع فعالیت شبکه ملی، مشروط به اخذ نظر مثبت شبکه ملی است.
۳۰- در صورت تایید صلاحیت شبکه از جانب مرجع صدور پروانه، توانمندسازی، حمایت و نظارت بر سازمان‌های مردم‌نهاد مرتبط با موضوع فعالیت شبکه، با خود شبکه خواهد بود.
۳۱- این دستورالعمل در ۳۱ ماده دریکصدوپنجاهمین نشست هیات نظارت کشور درتاریخ ۱۳/۱۲/۹۱ به تصویب رسید.
مدارک لازم برای تاسیس شبکه:
۱- تصویر پروانه فعالیت صادره از وزارت کشور، استانداری، فرمانداری
۲- تصویر آگهی ثبت تاسیس سمن‌های متقاضی
۳- ارایه صورتجلسه مبنی بر درخواست تاسیس شبکه با امضای مدیر عامل و مهر سمن‌های متقاضی
۴- معرفی یک نفر نماینده تام الاختیار جهت پیگیری امور اداری
الف) متقاضیان تاسیس شبکه پس از تکمیل فرم درخواست شبکه می بایستی مدارک فوق الذکر را به ” هیات نظارت کشور” تحویل نمایند.
ب) متقاضیان تاسیس شبکه‌های استان، می بایست مدارک فوق‌الذکر را به “هیات نظارت استان ذیربط” تحویل دهند. هیات نظارت استان می‌بایست مدارک فوق‌الذکر را ظرف مدت حداکثر ۱۰ روز از تاریخ دریافت، به هیات نظارت کشور ارسال نمایند.
ج) درخواست ارایه شده توسط “هیات نظارت کشور” مستقر در وزارت کشور بررسی و اتخاذ تصمیم گردیده و نتیجه از طریق همین سامانه به اطلاع متقاضیان خواهد رسید.
د) در صورت موافقت هیات نظارت کشور با تاسیس شبکه، نماینده شبکه موظف است جت دریافت فرم صورتجلسات مجمع عمومی و اساسنامه شبکه از دبیرخانه هیات نظارت کشور اقدام نموده و پیگیری لازم را جهت دریافت پروانه فعالیت به عمل آورد.
